TWÓRCZOŚĆ OSÓB STARSZYCH

DR  WALENTYNA WNUK
Uniwersytet Wrocławski
TWÓRCZOŚĆ OSÓB STARSZYCH
„Twórczość niejedno ma imię…
Tworzyć można ręką i umysłem,
wyobraźnią i ciałem
umysłem i uczuciem.”

Zawsze  i wszędzie  zostawić  swój znak. E. Fromm
Chciałabym podjąć próbę odpowiedzi na takie m. in. pytania: czym jest, czym może być twórczość ludzi w podeszłym wieku; czym charakteryzuje się postawa twórcza osoby starszej; czy owa postawa ma szansę pokonać problemy, jakie przeżywamy w późnej dorosłości? Obecnie rozwijany nurt psychologii całożyciowego rozwoju przypomina nam, że w każdym z nas istnieje pierwiastek twórczy i tylko od nas zależy, czy będziemy kreatorami swojego życia, czy tylko jego uczestnikami. Aktywność twórczą, w najszerszym tego słowa znaczeniu, może uprawiać każdy, bez względu na wiek, wykształcenie, posiadane uzdolnienia. Współcześnie twórczość przestała być zarezerwowana wyłącznie dla osób uzdolnionych artystycznie. Twórczość nie znaczy, że człowiek musi tworzyć dzieła malarskie, literackie czy muzyczne, choć może oddawać się tym zajęciom. Twórczość może dotyczyć każdej dziedziny życia człowieka. Obecnie twórczość traktowana jest jako swoiste natchnienie, które ma wpływ na nasze samopoczucie, spełnienie, życie codzienne. Owe natchnienie stymuluje nas do zachowań wyjątkowych we wszystkich obszarach naszego życia.
Gerontolodzy i andragodzy proponują, jako pożądany styl życia osób starszych, model konstruktywny. To znaczy, że mamy być wciąż kreatorami własnego życia. Jesień życia może być najbardziej dojrzałą formą twórczości. Potwierdza to fakt, że wielkie dzieła wybitnych twórców powstawały na ogół w późnym okresie ich życia. W ten sposób twórczość staje się najwyższą formą dojrzewania w człowieczeństwie. Twórczość późnej dorosłości, to aktywność własna, którą cechuje ciekawość świata, otwartość na informacje, innowacyjność, podejmowanie ryzyka, często również poczucie humoru, pozwalające na zdystansowanie się do przeżywanych problemów.
Jednym z założeń programu naszego UTW jest kreatywne życie. Nasze talenty mogą się rozwijać w każdej dziedzinie naszego życia: w sztuce kulinarnej, pamiętnikarskiej, rękodzielniczej, ogrodniczej, urządzania własnego mieszkania, hodowli kwiatów, bogatej korespondencji z przyjaciółmi, w udziale w sekcjach zainteresowań, prace samorządowe itd. Zajęcia te pozwalają nam na oderwanie się od czasem przykrych doznań samotności, umożliwiają odnalezienie radości życia w twórczej pracy dla siebie dla innych.
Człowiek starszy powinien być kreatorem własnego życia, żyć twórczo, ciągle lansować siebie jako jedyną i niepowtarzalną osobowość. Kreatywnie żyć – to wychodzić poza codzienność, dzielić się sobą z innymi, utrzymywać szerokie kontakty społeczne: rodzinne, sąsiedzkie, koleżeńskie, towarzyskie. Twórcza postawa wobec życia to połączenie stylu: „ku sobie”, „ku ludziom”, „ku światu”. Pozwala to konstruktywnie wykorzystać czas wolny, którym dysponujemy. Staje się on czasem: „dla siebie”, „dla rodziny”, „dla innych ludzi”. Nie ma wówczas tendencji do poczucia osamotnienia, poszukiwania pomocy.
Wszystko co wzbogaca nasz świat wewnętrzny, naszą wrażliwość, naszą codzienność, jest twórczością. Właśnie na tym polega ciągły rozwój refleksyjny, o którym tak pięknie mówiła nam prof. M. Straś-Romanowska. Jakże często jest wzajemnym porozumieniem z innym człowiekiem o zbliżonym typie odczuwania, przeżywania świata. W naszym życiu pojawiają się ludzie, którzy odchodzą niezauważeni, są jednak tacy, którzy zostają w naszej pamięci na zawsze, którzy wywarli wpływ na nasze myślenie. W tym właśnie wyraża się twórczy charakter kontaktów międzyludzkich, jakich doświadczamy w życiu codziennym.
Podsumowując można powiedzieć, że kreatywne osobowości wieku podeszłego będą sobą prezentowały: zamiłowanie do zajęć umysłowych, ciekawość, poczucie humoru, refleksyjność, pomysłowość, nawiązywanie kontaktów z różnymi ludźmi, radość życia. Twórczość powinna być działaniem intelektualnym, emocjonalnym, ruchowym, percepcyj-nym, inaczej nasze wrodzone talenty zostają w depozycie. Nosimy bowiem w sobie potrzebę  utrwalania czy przekazywania wielu przeżyć i odczuć, zapisania dziejów swego życia, pozostawienia „swego śladu”. Twórcza postawa wobec własnego życia jest często realizacją niespełnionych marzeń z przeszłości, jest zawsze terapią, a właściwie autoterapią wobec samego siebie. Każdy wysiłek twórczy osoby starszej winien być odpowiedzią na ograniczenia życia, często samotność i niepewność egzystencji. Wtedy kreatywność jawi się jako potrzeba zmieniania świata, a przez to własnego życia. Taka postawa pozwala budować poczucie wyższej jakości życia, a co za tym idzie satysfakcji wewnętrznej, która pozwoli zbliżyć się do innych ludzi. Wśród słuchaczy UTW widzę coraz więcej osób zaangażowanych twórczo w jego działalność. W ślad za tym, tak często podkreślam fakt współtworzenia przez nas wszystkich programów naszego wspólnego rozwoju.
Kontynuując myśl wybitnego filozofa E. Fromma, którą zaczęłam swoje rozważania, przytoczę drugą część jego wypowiedzi i zapraszam do dyskusji.
    

Nauka też może być pasją. Zrozumieć świat i ludzi to: poznawać nieznane, doskonalić posiadane, odkrywać nieodkryte, gdzie jeszcze można znaleźć coś dla siebie, zrobić coś dla innych, poczuć ciepło miejsc i ludzi, po prostu być.